Η πρώτη συνεδρία

Για να ανοίξουμε το xcas στα Windows, κάνουμε κλίκ στην συντόμευση xcasGre που βρίσκεται στην επιφάνεια εργασείας, ενώ στο Ubuntu, επιλέγουμε το Xcas από το υπομενού Εκπαίδευση (του μενού Εφαρμογές). Δημιουργείται τότε μία Νέα διεπαφή Xcas, ένα νέο παράθυρο όπως φαίνεται στην εικόνα (Ubuntu 10.4).

Μαζί με την διεπαφή ανοίγει και μία συνεδρία, η οποία μπορεί να είναι διαφόρων ειδών, ανάλογα με τις επιλογές που έχουμε κάνει στις Γενικές Ρυθμίσεις (βλέπε σχετικά και το δεύτερο βίντεο στην διεύθυνση http://inf-server.inf.uth.gr/~akritas/xcas.htm). Στην περίπτωσή μας, η συνεδρία είναι για αλγεβρικούς υπολογισμούς.

Από πάνω προς τα κάτω η διεπαφή αυτή εμφανίζει:

την γραμμή των βασικών μενού πάνω στα οποία μπορούμε να κάνουμε κλίκ για περαιτέρω επιλογές: Αρχείο, Επεξ, Ρυθμίσεις, Βοήθεια, CAS, Παράσταση, Εντολές, Prg,...




ένα μικρό παράθυρο με το όνομα της συνεδρίας, ή Ανώνυμο εάν η συνεδρία δεν έχει ακόμη αποθηκευθεί σε αρχείο




την περιοχή διαχείρισης της συνεδρίας η οποία αποτελείται από: (Α) το κουμπί ? που ανοίγει το ευρετήριο της Online βοήθειας, (Β) το κουμπί Save που αποθηκεύει την συνεδρία, (Γ) το κουμπί Config: exact real ... που εμφανίζει τις αλγεβρικές ρυθμίσεις της συνεδρίας και μας επιτρέπει να τις αλλάξουμε , (Δ) το κουμπί STOP που διακόπτει τους υπολογισμούς μίας μεθόδου που αποδεικνύεται πολύ μεγάλης διάρκειας, (Ε) το κουμπί Kbd για την εμφάνιση/απόκρυψη του πληκτρολογίου που βλέπετε στο κάτω μέρος της εικόνας και το οποίο μπορεί να διευκολύνει τους υπολογισμούς μας και, τέλος, (ΣΤ) το κουμπί X που κλείνει την συνεδρία (αλλά όχι την διεπαφή).
Προσοχή: Στις αλγεβρικές ρυθμίσεις Config: exact real ..., πρέπει να φαίνεται η επιλογή RAD, δηλαδή η επιλογή ακτίνια πρέπει να είναι πάντα ενεργοποιημένη για την καλή λειτουργία πολλών εντολών του Xcas. Να την απενεργοποιούμε μόνο στην περίπτωση που εργαζόμαστε σε παράθυρο γεωμετρίας και θέλουμε να μετρήσουμε ή να κατασκευάσουμε γωνίες σε μοίρες.




μια λευκή παραλληλόγραμμη περιοχή με τον αριθμό 1 (πρώτη γραμμή εντολών) στην οποία μπορούμε να πληκτρολογήσουμε την πρώτη μας εντολή. Η περιοχή αυτή είναι το αποκαλούμενο πρώτο επίπεδο της συνεδρίας. Προσοχή: προτού αρχίσετε να πληκτρολογείτε την εντολή βεβαιωθείτε ότι ο κέρσορας είναι στην γραμμή εντολών. Αν δεν είναι, κάντε (αριστερό) κλικ με το ποντίκι πάνω σε αυτήν την γραμμή εντολών. Πληκτρολογήστε για παράδειγμα 30! και ύστερα πατήστε "Enter" (ή "Return", ανάλογα με το πληκτρολόγιο). Το αποτέλεσμα εμφανίζεται από κάτω, ενώ συγχρόνως εμφανίζεται και μια νέα γραμμή εντολών με τον αριθμό 2. Δοκιμάστε ακόμα μερικές πράξεις, π.χ. πληκτρολογήστε 1/3+1/6, κτλ.

Τώρα έχουμε μια συνεδρία με λίγα αριθμημένα ζεύγη εισόδων/απαντήσεων, όπου το κάθε ζεύγος ονομάζεται επίπεδο. Τα επίπεδα που δημιουργήθηκαν μέχρι τώρα είναι όλα γραμμές εντολών, όπου μια γραμμή εντολών είναι όταν πληκτρολογούμε μια εντολή σύμφωνα με την σύνταξη του συστήματος υπολογιστικής άλγεβρας. Στο Xcas, υπάρχουν και άλλα είδη επιπέδων, όπως τα σχόλια, τα προγράμματα, η γεωμετρία (2Δ ή 3Δ) και τα υπολογιστικά φύλλα.

Οι πιο σημαντικές πράξεις επεξεργασίας είναι οι εξής:

• χρήση της γραμμής των βασικών μενού για την εισαγωγή μιας συνάρτησης Xcas, όπως για παράδειγμα,
  
  CAS -> Αριθμητική -> isprime
  
  Προσοχή: Αν στο πλαίσιο Ρυθμίσεις -> Γενικές Ρυθμίσεις έχουμε τσεκάρει την επιλογή Αυτόματη βοήθεια ευρετηρίου, τότε εμφανίζεται αυτόματα ένα πλαίσιο διαλόγου με μια μικρή εξήγηση του τρόπου λειτουργίας της συνάρτησης, κάποια παραδείγματα και σχετιζόμενες εντολές.


• τροποποίηση κάποιου ορίσματος μιας συνάρτησης και επαναϋπολογισμός της (μετά την τροποποίηση) πατώντας το πλήκτρο "Enter".


• επιλογή επιπέδου ή ομάδας επιπέδων με το ποντίκι. Τα επιλεγμένα επίπεδα μπορούν να μετακινηθούν (κρατώντας πατημένο το δεξί κλικ) ή να σβηστούν (με Ctrl+X).


• αντιγραφή-επικόλληση, σύμφωνα με τους κανόνες των Windows (Ctrl+C αντιγραφή, Ctrl+X αποκοπή, Ctrl+V επικόλληση).

Η Online βοήθεια είναι επίσης προσβάσιμη από την γραμμή των βασικών μενού επιλέγοντας είτε Βοήθεια -> Ευρετήριο (για μια μικρή εξήγηση του τρόπου λειτουργίας μιας συνάρτησης. Για περισσότερη βοήθεια μέσα από το πρόγραμμα πλοήγησης κάνουμε κλικ στο κουμπί Λεπτομέρειες που βρίσκεται στο πλαίσιο διαλόγου του ευρετηρίου.) είτε ένα από τα βοηθήματα του υπομενού Βοήθεια -> Εγχειρίδια. Αν γνωρίζουμε το όνομα μιας συνάρτησης, μπορούμε να πληκτρολογήσουμε την αρχή του και να πατήσουμε το πλήκτρο στοιχειοθέτησης, Tab, που βρίσκεται αριστερά του πλήκτρου Q σε ένα κοινό πληκτρολόγιο "qwerty", ή το κουμπί ? για συμπλήρωση του ονόματος.

Μπορούμε να σώσουμε την εργασία μας χρησιμοποιώντας είτε το κουμπί Save είτε το μενού Αρχείο, το οποίο παρέχει επιπλέον λειτουργίες δίσκου και εκτύπωσης.

Οι παράμετροι ρύθμισης του λογισμικού Xcas βρίσκονται στο μενού Ρυθμίσεις και είναι χωρισμένες σε τρεις κατηγορίες: Ρυθμίσεις CAS για τις αλγεβρικές ρυθμίσεις (CAS = Computer Algebra System), Ρυθμίσεις Γραφικών, και Γενικές Ρυθμίσεις για όλα τα άλλα. Ιδιαίτερα οι αλγεβρικές ρυθμίσεις είναι προσβάσιμες και από το κουμπί Config: exact real ... που βρίσκεται στην περιοχή διαχείρισης της συνεδρίας.

Στο κουμπί Config: exact real ... εμφανίζονται οι τρέχουσες ρυθμίσεις CAS, οι οποίες για την παραπάνω εικόνα είναι: exact, που σημαίνει πως οι υπολογισμοί γίνονται με ακρίβεια και όχι προσεγγιστικά, real, που σημαίνει πως οι υπολογισμοί γίνονται στους πραγματικούς και όχι στους μιγαδικούς, DEG, που σημαίνει πως οι γωνίες μετριούνται σε μοίρες και όχι σε ακτίνια (όπως είπαμε η επιλογή αυτή πρέπει να χρησιμοποιείται προσεκτικά), 2, που σημαίνει πως σε ένα προσεγγιστικό αποτέλεσμα θα εμφανισθούν μόνο τα 2 σημαντικότερα ψηφία (συνήθως ο αριθμός αυτός ρυθμίζεται στο 6 ή 7) και 19.719Μ, που δηλώνει τον διαθέσιμο χώρο μνήμης.

Στις επόμενες σελίδες, θα εξηγήσουμε λεπτομερέστερα τις δυνατότητες της διεπαφής Xcas: την Online βοήθεια, τους διαφορετικούς τύπους επιπέδων, την διαχείριση συνεδριών και τις ρυθμίσεις.

Μετάφραση στα Ελληνικά : Χρήστος Γ. Αγγελόπουλος. Διασκευή : Αλκιβιάδης Γ. Ακρίτας